Od wielu lat prezesi wielu organizacji zarzucają naszemu Związkowi, że "nie walczy" o oddanie  Polonii "DOMU POLSKIEGO" przy Boerhaavegasse 25. "Strzecha" nigdy nie była właścicielem Budynku. Poniżej wyjątek z naszych akt.Zainteresowanym polecam zapoznanie się z treścią fragmentu posiedzenia Kuratorium "DOM POLSKI:  

Z dniem 6.10.1980 r. funkcję przewodniczącego Kuratorium Fundacji "Dom Polski" objął prof. Jan Kaczmarek a już 16 grudnia odbyło się posiedzenie Kuratorium, które podjęło uchwałę następującej treści:

1. uznaje się, że sytuacja majątkowa i finansowa Fundacji "Dom Polski" w Wiedniu nie pozwala na spełnienie jej statutowych celów;

2. postanawia się wystąpić do Urzędu m. Wiednia z wnioskiem o rozwiązanie Fundacji i przekazanie jej majątku Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, zgodnie z § 14 Statutu Fundacji;

3. popiera się stanowisko Polskiej Akademii Nauk w sprawie utworzenia, na bazie majątku Fundacji, stacji naukowej PAN, której zadaniem będzie m.in. kontynuowanie celów Fundacji w zakresie udzielania pomocy osobom narodowości polskiej w podnoszeniu ich kwalifikacji i wykształcenia, głównie młodym pracownikom nauki i rzemiosła oraz działanie na rzecz dalszego rozwijania stosunków między Polską i Austrią w sferze naukowej;

4. zwraca się do władz m. Wiednia o udzielenie Polskiej Akademii Nauk niezbędnej pomocy w procesie tworzenia planowanej stacji naukowej w przejmowanym od Fundacji budynku przy Boerhaavegasse 25 w Wiedniu. Pod uchwałą widnieją podpisy: F. Adamkiewicza, Rogera Forst-Battaglii, Jerzego Gruchalskiego, Jerzego Jodłowskiego, Mieczysława Ledóchowskiego i Mariana Wolczaka. W czasie posiedzenia doc. M. Walczak oświadczył, że po remoncie obiektu wydzielone zostaną lokale na siedzibę ZPwA "Strzecha" oraz dla szkoły polonijnej.

Dom Polski

Fakty I mity.

1. Rys historyczny.

W latach 80. XIX w. Polacy osiadli na terenie Wiednia postanowili stworzyć siedzibę należącą do zamieszkałych tu krajan, w której mogliby rozwijać pracę oświatowo-kulturalną w duchu narodowym*. W inicjatywie tej zgodnie brały udział takie działające ówcześnie organizacje jak: Polskie Akademickie Stowarzyszenie "Ognisko", Stowarzyszenie Polskie "Zgoda", Tow. "Biblioteka Polska", Pol. Zw. Tow. "Lutnia", Stow. Pol. "Strzecha". Historia zakończona zakupem w 1908 r. posiadłości przy Boerhaavegasse 25 jest zamieszczona w - moim zdaniem - bardzo rzetelnym opracowaniu prof. Władysława S. Kucharskiego (tytuł poniżej). Dla osób, które nie sięgając do trudnej do zdobycia na naszym rynku książki, chciałyby jednak poznać nie z emocjonalnych wypowiedzi polonijnego historyka, lecz ze stanu historyczno-prawnego dzieje i fakty dotyczące spornego Domu, postaram się w miarę obiektywnie sprawę tę naświetlić. Ponieważ nie jestem historykiem, pozwolę sobie w dużych partiach tego artykułu korzystać (cytować dosłownie) z pracy prof. Kucharskiego.

"Po załatwieniu licznych formalności / ... / Polskie Towarzystwo Szkoły Ludowej 11 grudnia 1908 r. nabyło za cenę 160.000 koron realność położoną w Wiedniu przy Boerhaavegasse 25.

Cena ta została pokryta w ten sposób, że Towarzystwo przejęło ciążący na tejże realności bankowy dług hipoteczny w kwocie 100 000 koron oraz prywatny dług hipoteczny 25 000 koron, nabyty później przez czeski bank, po wtóre użyto na ten cel kapitał fundacyjny Eks. Pani baronowej Ziemiałkowskiej w kwocie 20 ooo koron, a po trzecie, resztę ceny w kwocie 15 000 koron pokryto uzyskaną gotówką z wypuszczonych i w przeważającej części przez p.p. komisjonerów ze St. Marx rozebranych obligacji".

Dom przy Boerhaavegasse, nazwano oficjalnie "Dom Polski", a parcela stała na powierzchni 1109 m kw. W chwili zakupu w budynkach (jeden od ulicy plus oficyna) było 25 mieszkań z czego 20 wynajęto prywatnym lokatorom. Inne przystosowano na szkołę, bibliotekę, czytelnię, ochronkę i biura Pol. Tow. Szkoły Ludowej. W roku 1916, po okresie kiedy Domem kierował ks. J.A. Lukaszewicz do zapłacenia pozostawało 120 000 koron długu, a wartość jego szacowano na 200 000 koron.

" Na początku 1917 r., na miejsce Polskiego Towarzystwa Szkoły Ludowej powołano do życia Fundację " Dom Polski ", której prezesem został ksiądz Lukaszkiewicz. W 1920 r. Fundację " Dom Polski " przejęła Polska Akademia Umiejętności. Od 1931 r. przewodniczącym Kuratorium Fundacji był z urzędu poseł polski w Wiedniu. Fundacja " Dom Polski " zlikwidowana została po zajęciu Austrii przez Hitlera **". " Na przełomie 1945 i 1946 r. przedstawiciele Zw. Polaków "Strzecha", Polonia Akademica "Ognisko" i ZHP w Wiedniu podjęli wysiłek odzyskania skonfiskowanego przez hitlerowców "Domu Polskiego". W wyniku usilnych zabiegów ambasadora PRL w Wiedniu Karola Kuryluka i Związku Polaków w Austrii "Strzecha" reaktywowano Fundację "Dom Polski" i nastąpiło odzyskanie utraconego majątku dnia 6 marca 1959 r. W skład Kuratorium wchodzili: ambasador polski w Wiedniu, dwóch przedstawicieli Polskiej Akademii Nauk, dwóch przedstawicieli Polonii, jeden przedstawiciel Centralnego Związku Rzemiosła w Polsce. Na stanowisko dyrektora Fundacji wybrano działacza "Strzechy" inż. Romana Hordyńskiego. Wśród zadań fundacji, zgodnie z jej statutem znajdował się punkt: "celem Fundacji jest: udzielanie pomocy finansowej osobom polskiej narodowości (posiadającym polskie obywatelstwo), dla podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych i wykształcenia w różnych gałęziach nauki, sztuki, przemysłu lub rzemiosła. Fundacja będzie popierać finansowo związki twórcze i instytucje, które służą celom naukowo-oświatowym". Razem na fundusz stypendialny w latach 1966-75 wykorzystano niebagatelną kwotę 406 200,- szylingów. Po roku 1975 kiedy finanse fundacji zaczęły się wyraźnie kurczyć, dochody z wynajmowanych mieszkań nie były w stanie pokryć popadającego w ruinę domu, a coraz częściej zaczęto o generalnym remoncie dyskutować, zwrócono się z prośbą o udzielenie pomocy przy pracach remontowych do Polskiej Akademii Nauk oraz MSZ-u w Warszawie. Opinie ekspertów PAN i specjalistów z Pracowni Konserwacji Zabytków w Lublinie, były przedmiotem szczególnych rozważań Kuratorium Fundacji. Na posiedzeniu Kuratorium Fundacji, 14.11.1979 r. w Wiedniu w siedzibie "Strzechy", w którym udział wzięli: dr Zbigniew Tomkowski - przew. Kuratorium, dr Roger Forst-Battaglia, mgr Wawrzyniec Ehrlich, prof. dr Jerzy Jodłowski, doc. dr Władysław Kucharski, Mieczysław Ledóchowski, doc. dr Marian Walczak oraz zaproszeni: Waldemar Marynicz - dyr. Fundacji i Wanda Maxymowicz - v-ce prezes "Strzechy", prof. Jan Kaczmarek wyraził następujące stanowisko w imieniu PAN:

1. PAN przeprowadzi na własny koszt remont budynku przy Boerhaavegasse 25. W związku z tym Akademia uzyska zabezpieczenie hipoteczne. PAN - wspólnie z CZR (Centralny Związek Rzemiosła) - udzieli Fundacji pomocy w postaci zlikwidowania dotychczasowego zadłużenia. W celu wykwaterowania dotychczasowych lokatorów PAN przeznaczy odpowiednią sumę na tzw. odstępne;

2. PAN będzie administratorem i głównym użytkownikiem wyremontowanego obiektu na zasadach dzierżawcy, natomiast właścicielem budynku pozostanie Fundacja;

3. Budynek - zgodnie z dotychczasowymi ustaleniami - zostanie przeznaczony na potrzeby stacji naukowej PAN, siedzibę Kuratorium Fundacji, siedzibę Zw.P.w Austrii "Strzecha" i szkółki polskiej. Zostaną także zabezpieczone odpowiednio interesy CZR;

4. PAN oraz inni użytkownicy budynku będą płacili czynsze wg ustalonej wysokości / ... /

5. Fundusze z uzyskanych czynszów oraz innych dochodów Fundacja przeznaczy na działalność statutową, w tym na stypendia / ... /;

6. Kuratorium Fundacji "Dom Polski" powinno dołożyć wszelkich starań, aby wspólnie z PAN doprowadzić do całkowitego opróżnienia budynku przez lokatorów;

7. Kuratorium Fundacji "Dom Polski" powinno udzielić PAN wszechstronnej pomocy w nawiązywaniu "kontaktów" z władzami miasta Wiednia w celu właściwego przygotowania prac remontowych***. Z dniem 6.10.1980 r. funkcję przewodniczącego Kuratorium Fundacji "Dom Polski" objął prof. Jan Kaczmarek a już 16 grudnia odbyło się posiedzenie Kuratorium, które podjęło uchwałę następującej treści:

1. uznaje się, że sytuacja majątkowa i finansowa Fundacji "Dom Polski" w Wiedniu nie pozwala na spełnienie jej statutowych celów;

2. postanawia się wystąpić do Urzędu m. Wiednia z wnioskiem o rozwiązanie Fundacji i przekazanie jej majątku Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, zgodnie z § 14 Statutu Fundacji;

3. popiera się stanowisko Polskiej Akademii Nauk w sprawie utworzenia, na bazie majątku Fundacji, stacji naukowej PAN, której zadaniem będzie m.in. kontynuowanie celów Fundacji w zakresie udzielania pomocy osobom narodowości polskiej w podnoszeniu ich kwalifikacji i wykształcenia, głównie młodym pracownikom nauki i rzemiosła oraz działanie na rzecz dalszego rozwijania stosunków między Polską i Austrią w sferze naukowej;

4. zwraca się do władz m. Wiednia o udzielenie Polskiej Akademii Nauk niezbędnej pomocy w procesie tworzenia planowanej stacji naukowej w przejmowanym od Fundacji budynku przy Boerhaavegasse 25 w Wiedniu. Pod uchwałą widnieją podpisy: F. Adamkiewicza, Rogera Forst-Battaglii, Jerzego Gruchalskiego, Jerzego Jodłowskiego, Mieczysława Ledóchowskiego i Mariana Wolczaka. W czasie posiedzenia doc. M. Walczak oświadczył, że po remoncie obiektu wydzielone zostaną lokale na siedzibę ZPwA "Strzecha" oraz dla szkoły polonijnej. Uchwała powyższa, zgodnie z prawem austriackim i na podstawie orzeczenia Wiener Landesregierung została dnia 14. lipca 1981 r. zatwierdzona. Od tej daty Fundacja przestała istnieć. Właścicielem całego jej majątku stała się PAN, co następnie (8.03.1982) zostało udokumentowane wpisem do Ksiąg Wieczystych (gruntowych) miasta Wiednia. Przez PAN zostały uregulowane wszelkie zobowiązania finansowe, gospodarcze i administracyjne byłej Fundacji "Dom Polski".

Według przedstawiciela PAN: sprawą pierwszoplanową stało się przeprowadzenie bardzo kosztownego remontu kapitalnego oraz zaadaptowanie całości obiektu do nowych celów. Niewątpliwie łatwiej, szybciej i taniej byłoby wybudować od fundamentów nową nieruchomość, ale Akademia brała tu pod uwagę względy natury historycznej i emocjonalnej związane z tym budynkiem, który od tylu lat znajduje się w polskich rękach i odegrał tak ważną rolę w życiu "polskiego Wiednia". Realizując postulaty Polonii, sekretarz naukowy PAN decyzją z dn. 16.10.1992 powołał Radę d/s współpracy PAN z Polonią w Austrii. W jej skład weszli: prof. Janusz Haman (PAN) - przewodniczący, i członkowie: mgr Andrzej Balko (Forum), inż. Bolesław Karwat (łącznik zarządu "Strzechy" z Forum), prof. Leszek Kasprzyk (PAN), prof. Gerard Labuda (PAN), Mieczysław hr. Ledóchowski (prezes Forum), mgr Mieczysław Stańczak (PAN), Jerzy Wandel (Forum) i prof. Andrzej Wyczański (PAN). Na pierwszym posiedzeniu Rady, które odbyło się 7.12.1992 r. ustalono, co następuje:

I. Celem współpracy Stacji Naukowej PAN w Wiedniu i organizacji polskich w Austrii jest:

1. Optymalne wykorzystanie Stacji dla upowszechnienia polsko-austriackiej współpracy naukowej oraz potrzeb organizacji polskich w Austrii.

2. Wspieranie w miarę możliwości działalności naukowej, popularyzatorskiej i kulturalno-oświatowej Stacji

3. Działania Stacji na rzecz umocnienia organizacji polonijnych w Austrii.

4. Promocja programu współpracy między Stacją i organizacjami polskimi w Austrii.

II. Zasady użytkowania lokali Stacji PAN w Wiedniu przez organizacje polonijne w Austrii.

1. Stacja udostępnia dwa pokoje organizacjom polonijnym (pokój nr 2 i 3 w oficynie)

2. Sala konferencyjna wykorzystywana będzie dla imprez polonijnych w uzgodnieniu z dyrektorem Stacji i organizacjami polonijnymi.

3. W przyszłości - po zakończeniu remontu budynków Stacji przez PAN - zapewnione zostanie w przyszłej bibliotece Stacji miejsce dla biblioteki organizacji polonijnych oraz zapewnione zostaną w budynku głównym pomieszczenia na szkółkę polską i realizację celów statutowych.

4. Dyrektor Stacji - w porozumieniu z organizacjami polonijnymi - określi sposób efektywnego wykorzystania pomieszczenia klubowego.

5. Decyzje w powyższych sprawach podejmuje Dyrektor Stacji PAN w porozumieniu z Prezesem Forum - Wspólnoty Polskich Organizacji w Austrii. Pod ustaleniami figurują podpisy: przewodniczącego Rady prof. dr. hab. Janusza Hamana, prezesa Forum Mieczysława Ledóchowskiego i dyrektora Stacji Naukowej PAN w Wiedniu prof. dr. hab. Leszka Kasprzyka. Od siebie dodam, iż należy tu zwrócić uwagę na fakt pojawienia się po raz pierwszy w historii "Domu Polskiego" nazwy Forum Polonii. Stało się tak tylko i wyłącznie dlatego, że pomiędzy Fundacją i Forum pomostem stała się osoba Mieczysława Ledóchowskiego - tak jak Jego podpis widniał na ostatnim akcie dotyczącym Fundacji, tak następnie to On powołał do życia organizację dachową z nadzieją, że potrafi ona skupić Polonię w Austrii i działać w jej imieniu i dla jej dobra.

Jadwiga M. Hafner

________________________________________

Władysław Stanisław Kucharski: Polacy i Polonia w rdzennej Austrii w XIX i XX wieku. Lublin, 1994

** Witryna Internetowa Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu. Wiedeń, 2002

*** Protokół posiedzenia Kuratorium Fundacji "Dom Polski" w Wiedniu - Wiedeń 14 listopada 1978 r. AWKA RP, Akta Fundacji "Dom Polski"